در پروژه های اخیر انبوه سازی مسکن در ایران، مانند طرح های ملی مسکن که از سال 1402 به بعد شتاب گرفته اند، استفاده از سیستم قالب تونل فرم به دلیل سرعت اجرای بالا و کاهش هزینه ها، نقش کلیدی ایفا کرده است. اما بدون رعایت استانداردهای دقیق در طراحی و تولید اجزای این قالب ها، ریسک هایی مانند ناپایداری سازه یا افزایش ضایعات پیش می آید.
اجزای قالب تونل فرم باید بر پایه استانداردهای فنی، الزامات بارگذاری و رویه های کنترل کیفیت طراحی و تولید شوند تا هم عمر قالب و هم عملکرد سازه تضمین گردد. در این مقاله، استانداردها و آیتم های کلیدی طراحی و تولید اجزای قالب تونل فرم را بررسی می کنیم.
آشنایی کلی با اجزای قالب تونل فرم
سیستم قالب تونل فرم، که اغلب در ساختمان های بتنی چند طبقه کاربرد دارد، شامل اجزایی مانند پنل های دیواری، سقفی، جک های هیدرولیکی یا مکانیکی و اتصالات فولادی است. این سیستم اجازه می دهد تا دیوارها و سقف ها به صورت همزمان بتن ریزی شوند، که این امر زمان ساخت را به طور قابل توجهی کاهش می دهد. در پروژه های شهری، اجزای قالب تونل فرم باید طوری طراحی شوند که تحمل فشار بتن تازه را داشته باشند، بدون اینکه تغییر شکل دهند.
اجزای اصلی قالب تونل فرم:
- پنل های دیواری: باید با پوشش ضد زنگ پوشیده شوند تا دوام بیشتری داشته باشند.
- جک های حمایتی: طراحی شده برای تحمل بار تا 10 تن، با سیستم خود تراز برای شاقول ماندن.
- اتصالات: استفاده از پیچ و مهره های گرید 8.8 برای جلوگیری از لغزش.
اجزای اصلی شامل پنل های فولادی یا آلومینیومی هستند که سطح صاف بتن را تضمین می کنند. برای مثال، پنل های دیواری معمولاً با ضخامت 3 تا 5 میلیمتر ساخته می شوند تا در برابر نیروهای جانبی مقاوم باشند. در تولید این اجزا، استانداردهای بین المللی مانند ACI 347، بر محاسبه دقیق بارهای وارده، از جمله وزن بتن و نیروهای لرزشی حین ویبره کردن تأکید دارد. این استاندارد توصیه می کند که طراحی پنل ها بر اساس بارهای عمودی تا 1500 کیلوگرم بر متر مربع انجام شود.
در ایران، مبحث 9 مقررات ملی ساختمان بر الزامات بتن آرمه تمرکز دارد و برای قالب بندی، نیازمندی هایی مانند تمیز کاری سطح قالب قبل از بتن ریزی را مشخص می کند تا از چسبندگی ناخواسته جلوگیری شود. عدم رعایت این استانداردها منجر به مشکلات مانند نشت بتن یا سطح ناهموار شده است.
استانداردهای طراحی قالب تونل فرم
طراحی اجزای قالب تونل فرم نه تنها یک طراحی هندسی است بلکه شامل در نظر گرفتن مواردی چون قابلیت تکرار بالا، دوام، ایمنی موقت و هماهنگی با برنامه ساخت و ساز است. از دید فنی در زمان طراحی قالب تونل فرم مطابق با استانداردهای ساخت اجزای قالب، باید به موارد زیر توجه کرد:
استانداردهای اجرایی
اجرای بتن و کیفیت عملیات باید مطابق EN 13670 و مشابه نمونه های ملی و بین المللی آن باشد که مشخص کننده رویه های کیفیت، بازرسی ها و مسئولیت ها در اجرای سازه های بتنی است. استاندارد EN 13670 خواستار مستندسازی مشخصات اجرایی عمل آوری بتن و تطابق با مشخصات پروژه است.
طراحی شاسی و فونداسیون موقت
بارهای موقت قالب، لرزش، نیروی هیدرواستاتیک بتن تازه و بارهای باد باید در محاسبات falsework لحاظ شود؛ استاندارد BS EN 12812 روش های طراحی و کلاس های عملکرد falsework را تشریح می کند. رعایت این استانداردها از بروز فروریزش موقت جلوگیری می کند.
تلرانس و صافی سطح
برای دستیابی به کیفیت سطح مطلوب و کاهش عملیات پس از ریختگی، تلرانس های ابعادی پانل ها نباید از محدوده مشخص خارج شود؛ ACI و راهنماهای مرجع توصیه هایی برای تلرانس و اجرای روکش های تماس ارائه داده اند.
مواد و حفاظت سطحی
انتخاب فولاد با خواص مکانیکی مشخص و اجرای پوشش های ضدخوردگی (گالوانیزاسیون یا رنگ های صنعتی) برای سطح قالب ها و پروفیل ها به ویژه در اقلیم های مرطوب ضروری است. در پروژه های بزرگ، تکرار استفاده از قالب ها بین 40–500 بار می تواند اقتصادی باشد؛ بنابراین دوام پوشش و نگهداری دوره ای شرط اقتصادی بودن سیستم است.
در طراحی باید همواره مستندات پروژه براساس استاندارد EN 13670 تدوین و الزامات قالب و falsework در آن ثبت شوند تا مراجع و پیمانکاران مسئولیت ها را به روشنی داشته باشند.
کنترل کیفیت، بازرسی ها و آزمون های ضروری اجزای قالب تونل فرم
کنترل کیفیت در تولید و پیش از نصب اجزای قالب تونل فرم سه لایه دارد: کنترل ورودی مواد، کنترل فرایند تولید (ماشینی، جوشکاری، برش، سرهم بندی) و بازرسی نهایی پیش از خروج از کارخانه. آزمون ها و رویه های پیشنهادی عبارت اند از:
- بازرسی مواد اولیه: گواهی های خواص مکانیکی فولاد (Certificate of Compliance)، آزمون های کششی نمایشی و بررسی پوشش ضدخوردگی.
- بازرسی جوش ها و اتصالات: آزمون های غیرمخرب (NDT) شامل واشینگ رادیوگرافی یا آزمون فراصوتی برای شاسی ها و نقاط حساس.
- کنترل ابعادی و تجهیزات مونتاژ: اندازه گیری تلرانس ها با کالیپر یا تراورس و چک لیست مونتاژ.
- آزمون عملکرد مکانیزم های قفل-لولا: تست چرخه باز و بسته و آزمون گشتاور روی بولت ها.
- آزمون نمونه ای قالب ها در شرایط بارگذاری: نمونه برداری و اجرای یک قالب آزمایشی با بتن برای بررسی نشتی، صافی سطح و رفتار اتصال ها.
«کیفیت اجزای قالب تونل فرم، پایه اجرای ایمن و سریع است.»
برای صحت ارقام بازدهی، مطالعات دانشگاهی و فنی نشان می دهند که در پروژه های مناسب، سیستم تونل فرم می تواند زمان ساخت بخش سازه ای را تا 40–60٪ کاهش دهد و چرخه ریختن را به 1–3 روز برساند؛ این آمار باید در تحلیل اقتصادی هر پروژه به دقت مدلسازی شود.
استانداردهای طراحی و تولید اجزای قالب تونل فرم چیزی بیش از یک چک لیست فنی هستند؛ آن ها پایه ای برای ساختن ساختمان هایی پایدار و کارآمد تشکیل می دهند. از انتخاب مواد اولیه مانند فولادهای مقاوم تا اصول طراحی بر اساس استانداردهایی مثل ACI 347 و مقررات ملی ایران، همه چیز به هم پیوسته است تا ریسک های احتمالی مانند تغییر شکل پنل ها یا مشکلات ایمنی را به حداقل برساند. فرآیند تولید با کنترل کیفیت دقیق، همراه با توجه به جنبه های زیست محیطی، نه تنها دوام اجزا را تضمین می کند، بلکه کمک می کند تا پروژه های انبوه سازی در ایران، مانند طرح های اخیر مسکن ملی، با سرعت و هزینه کمتر پیش بروند. مطالعات موردی هم نشان می دهند که وقتی این استانداردها جدی گرفته می شوند، نتایج واقعی مثل کاهش 25 درصدی زمان اجرا به دست می آید. در کل، این سیستم اگر درست اجرا شود، می تواند تحول واقعی در صنعت ساخت و ساز ایجاد کند.
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.